Ngụy biện – một khía cạnh không thể xem nhẹ khi thảo luận vấn đề. Kỹ năng hiểu biết về ngụy biện và khả năng phản bác chúng đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng nhận định mạch lạc và hợp lý. Với Là Gì Nhỉ, chúng ta sẽ khám phá khái niệm ngụy biện, các dạng phổ biến cũng như cách thức đối phó với chúng ngay trong bài viết này. Hãy cùng tìm hiểu để nắm vững cách nhận biết và tháo gỡ ngụy biện một cách đơn giản và hiệu quả. Đọc tiếp để trải nghiệm cùng Là Gì Nhỉ ngay!
Ngụy biện là gì?
Ngụy biện (fallacy) là việc xảy ra lỗi về logic trong quá trình lập luận. Đơn giản, ngụy biện là vi phạm các nguyên tắc logic trong suy luận nhằm đạt lợi ích cá nhân trong cuộc tranh luận hoặc thảo luận, thậm chí có thể đưa ra các sự thật sai lệch hoặc ngược lại so với hiện thực.
Bạn đang xem: Ngụy biện là gì? Các loại ngụy biện và cách bác bỏ ngụy biện
Tại sao con người lại dùng ngụy biện? Nguyên nhân thường xuất phát từ tâm lý muốn chiến thắng, thói quen giao tiếp hoặc ảnh hưởng của các lập luận trên phương tiện truyền thông.
Mặc dù việc bao biện và ngụy biện trong cuộc tranh luận có vẻ không quan trọng, nhưng nếu không khắc phục kịp thời, những người thường xuyên áp dụng ngụy biện sẽ dần mất khả năng suy luận đúng đắn.
Với tần suất mắc lỗi càng cao, hậu quả có thể trở nên nghiêm trọng. Điển hình như làm sai lạc hướng, làm giảm chất lượng của các cuộc tranh luận, lập luận không sắc bén, không phục vụ mục đích ban đầu hoặc gây lãng phí thời gian, gây mất lòng tin và đặc biệt làm tổn thương hình ảnh của bản thân.
Các loại ngụy biện và ví dụ
Trên thực tế, việc phạm phải các lỗi ngụy biện không chỉ dễ xảy ra mà còn rất khó để nhận biết. Để có cái nhìn tổng quan và sâu sắc hơn về ngụy biện là tốt hay xấu, dưới đây là mười loại ngụy biện phổ biến thường xuyên xuất hiện trong các cuộc tranh luận và tương tác trong cuộc sống hàng ngày mà bạn nên hiểu rõ.
Ngụy Biện Tấn Công Cá Nhân
Trong hơn nửa trăm cách ngụy biện, ngụy biện tấn công cá nhân là một trong những phổ biến nhất vì… nó dễ dàng. Thay vì thảo luận vấn đề cụ thể, bạn đối đầu bằng cách hạ bệ, xúc phạm, chỉ trích đối tác để làm suy yếu uy tín của họ. Các biểu hiện của ngụy biện tấn công cá nhân thường bao gồm “có thể làm được không mà cứ nói”, “chỉ biết gõ phím chứ không làm được thì nói chuyện gì”,…
Đánh vào cá nhân là một trong những hình thức ngụy biện phổ biến trên mạng. Trong cuộc tranh luận, nhiều người không tập trung vào vấn đề chính mà chỉ chú trọng vào việc chỉ trích, xúc phạm người khác.
Chiêu trò làm xấu (hay còn được gọi là poisoning the well)
Nói xấu về người đang tranh luận với bạn nhằm làm giảm uy tín của họ trước khi họ đưa ra quan điểm của mình.
Ví dụ về chiêu trò làm xấu: “Đừng nhờ B giúp bạn tổ chức tiệc. Tôi thấy phong cách chọn nhạc của B rất đơn điệu!”
Trong ví dụ này, người này đã dùng chiêu trò làm xấu bằng cách phát ngôn tiêu cực về B để giảm uy tín của B. Tổ chức một buổi tiệc cần đến nhiều yếu tố khác ngoài việc chọn nhạc, vì vậy dù B không có gu âm nhạc đặc biệt thì vẫn có thể hỗ trợ bạn tổ chức tiệc một cách thành công.
Ngụy biện bạo lực
Ngụy biện bạo lực hay còn gọi là ad baculum fallacy hoặc appeal to force fallacy là trường hợp mà người tham gia tranh luận không sử dụng lý lẽ, logic mà thay vào đó dùng lời đe dọa hoặc ám chỉ để ép buộc người đối diện phải chấp nhận quan điểm của họ.
Một ví dụ minh họa về ngụy biện bạo lực:
-
Nhân viên: “Thưa anh, vì sao em phải làm thêm giờ nhưng không có thêm phụ cấp?”
-
Sếp: “Hoặc em chấp nhận làm, hoặc em nghỉ việc, thế thôi.”
Trong trường hợp này, sếp đã sử dụng ngụy biện bạo lực bằng cách đe dọa sa thải nhân viên thay vì đưa ra lập luận có logic. Hành vi này thường xảy ra trong các mối quan hệ bất bình đẳng như giữa người lớn và trẻ em, hoặc giữa cấp trên và cấp dưới.
Người mắc phải ngụy biện này thường do thiếu kiên nhẫn và phần nào là do tâm lý của “kẻ mạnh” muốn thể hiện sức mạnh của mình để ép buộc người khác phải chấp nhận ý kiến của họ.
Ngụy biện kiểu “bạn cũng vậy” (tu quoque fallacy)
Ngụy biện kiểu này xảy ra khi bạn nêu lên nhược điểm của đối phương để bác bỏ quan điểm của họ. Thông thường, khi dính vào “tu quoque fallacy,” thì cũng dễ rơi vào “ad hominem” (tấn công vào cá nhân).
Ví dụ:
- A: “Việc gian lận như bạn là không đúng.”
- B: “Chẳng phải bạn cũng từng gian lận sao. Lúc trước bạn không đạo đức, bây giờ nói người khác!”
Thực ra, việc A có lỗi trong quá khứ hoặc hành vi của họ trước đây không liên quan gì đến đúng sai của lập luận hiện tại.
Nguyên lý Ngụy biện trượt dốc
Trong logic học, nguyên lý ngụy biện trượt dốc (slippery slope fallacy) đại diện cho việc đưa ra những suy diễn thiếu căn cứ về tương lai để bác bỏ một quan điểm nào đó. Điều này thường dẫn đến việc suy luận một cách không chặt chẽ và thiếu logic, thường tập trung vào việc phồng to vấn đề thay vì đối diện với các lập luận cụ thể đã được đưa ra.
Xem thêm : Link là gì? Khái niệm và tìm hiểu các loại Link phổ biến
Ví dụ minh họa cho nguyên lý ngụy biện trượt dốc: Bạn yêu cầu phụ huynh cho phép đi chơi, nhưng bị từ chối. Lý do bạn đưa ra là: “Nếu không được đi hôm nay, tôi sẽ bị mất bạn bè! Rồi cuối cùng tôi sẽ phải sống cô đơn suốt đời!”
Trường hợp khác, khi A mang bánh kẹo đến trường, B muốn xin nhưng A từ chối và lý do là: “Nếu tớ cho cậu, các bạn khác sẽ nhìn thấy và cũng xin tớ. Kết quả, tớ sẽ không còn gì để ăn nữa!”
Ngụy biện dùng bằng chứng vụn vặt
Thay vì cung cấp bằng chứng đáng tin cậy, người ta thường sử dụng những trải nghiệm cá nhân chưa được kiểm chứng để phủ định quan điểm của người khác.
Ví dụ về ngụy biện bằng chứng vụn vặt:
- A: “Hút thuốc có hại cho sức khỏe.”
- B: “Ông nội của tôi hút thuốc suốt 50 năm nhưng vẫn khỏe mạnh, không bị ảnh hưởng gì cả.”
Điểm yếu của loại ngụy biện này là kinh nghiệm và quan điểm cá nhân không thể áp dụng cho tất cả mọi người. Để thuyết phục mọi người, chúng ta cần phải có cái nhìn toàn diện, dựa trên bằng chứng khoa học và suy luận cẩn thận.
Chiến Lược Ngụy Biện Bù Nhìn Rơm
Ngụy biện bù nhìn rơm, hay còn gọi là straw man, là phương pháp phổ biến mà một cá nhân sử dụng để biến tấ luận điểm của đối phương thông qua việc biến tấu, châm biếm hoặc cường điệu để tấn công vào quan điểm đó, thường nhằm chứng minh quan điểm của mình là “chính xác hơn” hoặc “hợp lý hơn”.
Ví dụ minh họa cho ngụy biện bù nhìn rơm:
- A: “Mình ủng hộ quyền làm chủ cơ thể của phụ nữ, họ nên có quyền tự quyết trong việc phá thai.”
- B: “Ph.á thai là giết hại sinh mạng vô tội. Bạn ủng hộ việc gi.ết người à?”
Trong trường hợp này, B đã tuyên bố “giết người” thay vì “ph.á một bào thai” để dễ dàng phản bác và tấn công quan điểm của A, cáo buộc rằng A đang ủng hộ “giết người hàng loạt”.
Ngụy Biện Cá Trích Đỏ
Ngụy biện cá trích đỏ là hành động đưa ra các phát ngôn không liên quan đến vấn đề đang thảo luận nhằm mục đích lạc hướng hoặc ngưng cuộc tranh luận.
Ví dụ về ngụy biện cá trích đỏ:
A: “Anh vẫn chưa hoàn thành công việc tôi giao à?”
B: “Sếp ơi công nhận cái áo sơ mi hôm nay anh mặc đẹp thật đấy!”
B đã cố ý dùng phát ngôn về việc mặc đẹp để lạc hướng khi A hỏi về công việc.
A: “Gấu trúc đang bên bờ vực tuyệt chủng, cần phải bảo vệ chúng!”
B: “Tại sao phải quan tâm đến gấu trúc khi còn nhiều người đói nghèo bên ngoài kia?”
Trong trường hợp này, B không đề cập đến vấn đề về “gấu trúc tuyệt chủng” mà thay vào đó đưa ra vấn đề không liên quan (người vô gia cư), để chỉ trích và tấn công lập luận của A.
Ngụy biện vin vào truyền thống (hay appeal to the tradition)
Loại ngụy biện này thường xuyên xuất hiện khi chúng ta lập lý lẽ dựa trên việc mọi người đã làm như vậy từ trước hoặc tin rằng điều đó là chính xác.
Ví dụ về ngụy biện này:
A: “Hãy cải tiến quy trình sản xuất, sử dụng công nghệ mới để nâng cao hiệu suất nhà máy.”
B: “Không cần phải thay đổi. Đã làm như vậy suốt nhiều năm rồi, không cần thiết phải đổi mới!”
B cho rằng khi một quy trình đã tồn tại hàng chục năm sẽ tự nhiên trở thành chính xác, phản bác lập luận của A về việc cải tiến và sử dụng công nghệ mới. Tuy nhiên, không phải mọi thứ theo lối truyền thống đều đúng, mà cần phải phù hợp với ngữ cảnh hiện tại.
Xem thêm : Những lưu ý không thể bỏ qua khi dùng máy phát điện chạy dầu
Ngụy Biện Thống Kê (hoặc Statistical Fallacy)
Ngụy biện thống kê đề cập đến việc sử dụng các con số hoặc thống kê không chính xác hoặc thậm chí là việc chế ra số liệu theo ý để hỗ trợ luận điểm. Con người thường dễ tin vào những con số thống kê. Việc kiểm chứng tính chính xác của dữ liệu thống kê đôi khi đòi hỏi thời gian và công sức lớn, điều này tạo điều kiện cho nhiều người lợi dụng để củng cố quan điểm sai lầm của họ.
Một ví dụ điển hình về ngụy biện là số liệu thống kê “huyền thoại” về sinh viên tốt nghiệp MBA tại Yale vào năm 1953. Theo số liệu đó, chỉ có 3% sinh viên tốt nghiệp mà đã đặt ra mục tiêu và ghi chép nó trước khi tốt nghiệp, nhưng tài sản của họ lớn hơn 97% sinh viên còn lại không có mục tiêu rõ ràng.
Số liệu này thậm chí được trích dẫn trong hàng trăm cuốn sách tự giúp nhằm khẳng định rằng “việc đặt mục tiêu ảnh hưởng rất lớn đến thành công của bạn.” Tuy nhiên, thực tế là không có nghiên cứu nào tại Yale thực hiện việc này.
Lý trí là gì? Đặc điểm, biểu hiện của người sống lý trí
Vấn đề là gì? Kỹ năng giải quyết một vấn đề nhanh, hiệu quả
Cách phản bác các lập luận sai lầm
Sau khi đã tìm hiểu về các loại lập luận sai lầm và xem xét các ví dụ phía trên, nếu bạn đối diện với một người đang đưa ra lập luận sai lầm, dưới đây là những bước bạn có thể áp dụng để phản bác ý kiến của họ:
Nhận biết lập luận sai lầm: Đầu tiên, hãy nhận ra loại lập luận sai lầm mà bạn muốn bác bỏ. Hãy hiểu rõ vấn đề và lý do mà người đó đưa ra lập luận đó.
Nghiên cứu và thu thập thông tin: Hãy tìm hiểu sâu hơn về vấn đề và thu thập các thông tin, bằng chứng hoặc tài liệu liên quan. Đảm bảo bạn có đủ kiến thức và chính xác về vấn đề đó.
Phân tích lập luận sai lầm: Phân tích loại lập luận sai lầm đó và tìm ra điểm yếu trong lập luận. Xác định các thiếu sót hoặc giả định không hợp lý trong lập luận đó.
Xây dựng lập luận phản bác: Sử dụng thông tin và lập luận hợp lý, xây dựng lập luận phản bác một cách rõ ràng và logic. Sử dụng các bằng chứng và tài liệu để minh chứng cho quan điểm của bạn.
Diễn đạt một cách lịch sự: Trong quá trình phản bác lập luận sai lầm, hãy diễn đạt quan điểm của bạn một cách lịch sự và tôn trọng. Tránh việc cá nhân hóa hoặc công kích người khác.
Lắng nghe và tương tác: Hãy cho phép người khác diễn đạt quan điểm của họ và lắng nghe chân thành. Tương tác và hòa mình vào cuộc thảo luận để hiểu rõ hơn về quan điểm của nhau.
Thực tế, các lập luận sai lầm tồn tại ở khắp mọi nơi, từ cuộc trò chuyện cá nhân đến không gian chính trị và truyền thông. Việc nhận biết và phản bác lập luận sai lầm đòi hỏi sự nhạy bén, kiến thức và khả năng lập luận logic. Hãy duy trì một tư duy phản biện và cân nhắc kỹ lưỡng trước khi chấp nhận một lập luận dựa trên sự hiểu lầm.
Ngụy biện là một khái niệm quan trọng cần được hiểu rõ khi thảo luận và lập luận. Để giúp bạn hiểu sâu hơn về vấn đề này, dưới đây là một số câu hỏi thường gặp và câu trả lời chi tiết:
-
Ngụy biện là gì?
- Ngụy biện (fallacy) là lỗi logic trong quá trình lập luận, khiến cho luận điểm trở nên không chính xác hoặc không logic.
-
Tại sao người ta sử dụng ngụy biện?
- Người ta thường sử dụng ngụy biện do tâm lý háo thắng, thói quen nói chuyện, hoặc ảnh hưởng từ cách lập luận của môi trường xung quanh.
-
Có những loại ngụy biện nào và có ví dụ nào đi kèm?
- Có nhiều loại ngụy biện như tấn công cá nhân, bôi xấu, bạo lực, “bạn cũng vậy,” trượt dốc, dùng bằng chứng vụn vặt, bù nhìn rơm, cá trích đỏ, vin vào truyền thống, và thống kê. Mỗi loại đều được minh họa bằng ví dụ cụ thể.
-
Làm thế nào để bác bỏ ngụy biện?
- Để bác bỏ ngụy biện, bạn cần nhận biết loại ngụy biện đang được sử dụng, nghiên cứu thông tin liên quan, phân tích ngụy biện, đưa ra lập luận phản bác hợp lý, trình bày một cách lịch sự, và lắng nghe và tương tác với người khác.
Tóm lại, hiểu về ngụy biện và khả năng bác bỏ chúng không chỉ giúp bạn phát triển kỹ năng lập luận mà còn giữ cho suy nghĩ của bạn luôn logic và chính xác. Hãy áp dụng các bước trên để tránh rơi vào cạm bẫy của ngụy biện và duy trì một tư duy phản biện và cân nhắc trong mọi thảo luận.
Nguồn: https://laginhi.com
Danh mục: News
